De impact van netcongestie en een wachtrij op de mobiliteitstransitie: inventarisatie van de gevolgen voor laadinfrastructuur en kleinverbruikers in de Provincie Utrecht

Nederland staat voor een uitdaging op het gebied van netcongestie. Specifiek in de provincie Utrecht treft netcongestie zowel het hoogspannings- als het midden- en laagspanningsnet. Zonder aanvullende maatregelen dreigt vanaf 2026 overbelasting en uitval, wat de leveringszekerheid van elektriciteit in gevaar brengt. Bij de Energy Board van de provincie Utrecht lag daarom een voorstel om een wachtrij in te stellen voor kleinverbruikaansluitingen. Dit voorstel is ingehaald door een nieuwe realiteit: recent is het maatschappelijk prioriteringskader van de ACM herzien en ter inzage gelegd. Daarin staat waaraan prioriteit wordt gegeven bij het toekennen van transportvermogen, wat geldt voor zowel groot- als kleinverbruikaansluitingen. Wanneer er geen capaciteit beschikbaar is, betekent dat dat transportaanvragen zonder prioriteit op een wachtrij komen. Hoewel het prioriteringskader in heel Nederland van kracht zal zijn, is de situatie in de provincie Utrecht dusdanig dat hier snel wachtrijen zullen ontstaan. Het niet verlenen van transportcapaciteit als gevolg hiervan kan de mobiliteitstransitie beïnvloeden wanneer dit betekent dat bijvoorbeeld publieke laadinfrastructuur niet meer kan worden aangelegd.
De transitie naar elektrisch rijden speelt een grote rol in het behalen van klimaatdoelstellingen voor de provincie Utrecht en een wachtrij voor kleinverbruikaansluitingen raakt de uitrol van laadinfrastructuur. Vandaar dat MRA-Elektrisch (in het kort MRA-E) – verantwoordelijk voor het stimuleren van elektrisch vervoer en het realiseren van publieke laadinfrastructuur voor 74 aangesloten gemeenten in de provincies Noord-Holland, Flevoland en Utrecht - laat onderzoeken wat de te verwachten effecten zijn van het instellen van een dergelijke wachtrij. Daarom onderzoeken we in deze studie de maatschappelijke impact van de wachtrij en kijken we daarbij hoe en voor wie dit de mobiliteitstransitie – en specifieker de uitrol van (publieke) laadinfrastructuur – beïnvloedt in de provincie Utrecht. De conclusies en aanbevelingen van deze studie zijn echter ook relevant voor en toepasbaar in andere provincies.
Hiertoe heeft TNO een tweetal narratieven onderzocht met behulp van verschillende experts: (1) een situatie met netcongestie zonder interventies (het basis-narratief) en (2) een narratief over het instellen van de wachtrij op kleinverbruikaansluitingen (het interventie-narratief). De belangrijkste bevindingen worden in dit rapport gedeeld.
Daarnaast bevat deze studie een lijst met alternatieve maatregelen die in plaats van of in combinatie met de wachtrij voor kleinverbruikaansluitingen kunnen worden verkend. Deze hebben betrekking op beleidsinterventies, energie delen, innovaties en het slim aansturen van het elektriciteitsnet.
De narratieven in deze studie zijn twee gestileerde situaties van de actuele situatie en van de maatregel die in de Energy Board van de provincie Utrecht op tafel lag en mogelijk tot stand komt door het ontwerp prioriteringskader van de ACM. Hoewel de exacte uitwerking van een wachtrij of prioritering nog niet vastgesteld is kunnen een aantal aanbevelingen worden vastgesteld op basis van de analyse in dit rapport.