Evaluatie effecten aanpassing markering Baarn

Het is voor ProRail van belang om risicovolle gedragingen van weggebruikers bij spoorovergangen, zoals stilstaan op de overweg of slalommen bij een gesloten overweg, te verminderen. ProRail heeft een nieuw ontwerp van de overwegmarkering ontwikkeld met als doel de zichtbaarheid en begrijpelijkheid van de gehele overweg en van onderdelen daarvan te vergroten en daarmee de veiligheid van de overwegen te bevorderen. De aangepaste situatie bestaat uit een gele markering van het gebied tussen de spoorbomen waar de trein passeert en weggebruikers geraakt kunnen worden. Alleen de gedeelten waar in geval van nood (bijvoorbeeld wanneer de overkant niet gehaald wordt of bij opsluiting tussen de bomen) veilig gewacht kan worden door voetgangers en fietsers is geen gele markering aangebracht.

TNO is door ProRail gevraagd het effect van de aangepaste markering op een pilot-locatie in Baarn te evalueren op zichtbaarheid en begrijpelijkheid. Daarvoor hebben we zichtmetingen en een vragenlijstonderzoek uitgevoerd. Uit de zichtmetingen blijkt dat het aanbrengen van een geel vlak de afstand waarop het hele baanvlak te zien is (de detectieafstand) en de opvallendheid bij daglicht aanzienlijk heeft vergroot. Bij duisternis heeft het gele vlak geen effect op de detectieafstand, maar vergroot het wel de opvallendheid. Deelnemers geven ook aan dat ze de lengte van de overweg beter in kunnen schatten met de gele markering. De overweg kan dus met de aangepaste markering beter waargenomen worden, wat kan voorkomen dat weggebruikers zich niet bewust zijn van de nadering van een overweg en daardoor onbedoeld onveilig gedrag vertonen. Op intentioneel risicovolle gedragingen zal een betere zichtbaarheid van de overweg echter geen direct effect hebben.

Uit het vragenlijstonderzoek blijkt dat een groot deel van de weggebruikers aangeeft dat ze denken te weten wat de grijze vlakken (vluchtplekken) betekenen. Maar het overgrote deel geeft ook aan hier geen gebruik van te zullen maken in een noodsituatie. Deelnemers vinden de betekenis van de grijze vlakken niet duidelijk genoeg en vinden dat dit verbeterd zou kunnen worden door een andere kleur en/of een symbool aan te brengen.

Op basis van dit onderzoek lijkt ProRail, met de thans geëvalueerde aanpassing van de overwegmarkering, zijn doel om risicovol gedrag te verminderen slechts ten dele te kunnen bereiken. Bij daglicht kan de maatregel een positief effect hebben op onbedoeld onveilig gedrag van automobilisten. De effecten van de aangepaste markering op intentioneel onveilig gedrag (zoals schuin oversteken) zullen gering zijn. In dit rapport zijn handreikingen gegeven ter verbetering van het ontwerp. Onze aanbeveling is om deze te verwerken in een aangepast ontwerp van de overwegmarkering en die op meerdere, verschillende overwegen te evalueren met inbegrip van gedragsobservaties en meer ruimte voor de ervaring van oudere of kwetsbare weggebruikers voordat een landelijke uitrol plaatsvindt.