Het functioneren van isolatiekamers in ziekenhuizen

In ziekenhuizen zijn meerdere typen isolatiekamers in omloop. Er zijn isolatiekamers die patiënten beschermen ten opzichte van hun omgeving (beschermende isolatie), maar ook kamers die de omgeving beschermen ten opzichte van de besmette patiënt (bronisolatie). Sommige isolatiekamers bieden beide vormen van isolatie (universele isolatie), andere kamers bieden één vorm van bescherming of kunnen per situatie geschakeld worden.
----
Onder het bouwregime van de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi) bestonden prestatie-eisen voor isolatiekamers. Deze eisen zijn inmiddels komen te vervallen, waardoor er geen specifieke wettelijke normering meer bestaat voor een aantal zaken die te maken heeft met luchtkwaliteit, drukhiërarchie, temperatuur en luchtvochtigheid. Wel hanteert de sector voor de bouw en inrichting van isolatiekamers de richtlijn “Bouw- en inrichtingseisen isolatie-afdeling Ventilatie van isolatiekamers” van de Werkgroep Infectiepreventie (WIP). In deze richtlijn worden bouwkundige en installatietechnische basiscondities en de luchtregeling beschreven.
----
De indruk bestaat dat er variatie is in het functioneren van de verschillende typen isolatiekamers en dat isolatiekamers met een schakelinstallatie onnodig risico met zich meebrengen. De IGZ heeft TNO daarom gevraagd het functioneren van de verschillende systemen voor isolatiekamers nader te onderzoeken en na te gaan of meer specifieke richtlijnen nodig zijn. De focus van dit onderzoek is de isolatieverpleging op algemene verpleegafdelingen in ziekenhuizen.
----
De volgende stappen zijn gezet om een antwoord te vinden op de vraagstelling: een literatuurverkenning, nagaan aantal incidenten, gesprekken met deskundigen infectiepreventie en (installatie)adviseurs, een enquête onder deskundigen infectiepreventie en het voorleggen van de resultaten aan de WIP.
----
Uit de verkenning van de literatuur blijkt dat er weinig wetenschappelijke literatuur beschikbaar is, waarin wordt ingegaan op het functioneren van de techniek in isolatiekamers en de effecten daarvan op luchtkwaliteit, drukhiërarchie, temperatuur en luchtvochtigheid. Uit de praktische literatuur blijkt, dat een speciale isolatiekamer niet voor alle soorten isolatie nodig is. In de WIP-richtlijn worden de basiscondities en de luchtregeling beschreven. Uit buitenlandse normering blijkt dat isolatiekamers met een schakelinstallatie, waarbij onderdruk en overdruk afwisselend kunnen worden gerealiseerd, niet zijn toegestaan of sterk worden afgeraden. Dit vanwege het risico op bedieningsfouten.
----
De gesprekken met deskundigen infectiepreventie en een schriftelijke raadpleging van installateurs en installatieadviseurs, laten een overzicht zien van knelpunten en good practices. In de praktijk blijken verschillende typen isolatiekamers in gebruik te zijn, met name gericht op universele isolatie en in mindere mate op bronisolatie.
De laatste jaren worden voornamelijk universele kamers gebouwd, met onderdruk in de sluis, die zowel voor bron- als beschermende isolatie benut kunnen worden. Schakelbare kamers komen, behoudens enkele kinderafdelingen en high & intensive care units, niet veel meer voor.
Incidenten die in isolatiekamers plaatsvinden zijn zelden aan de techniek, waaronder het gebouw, de installatie of de vaste inrichting, alleen toe te schrijven.
Voor het ontwerpen van isolatiekamers hanteren de installateurs en installatieadviseurs de WIP-richtlijn “Bouw- en inrichtingseisen isolatie-afdeling Ventilatie van isolatiekamers”. Ook de deskundigen infectiepreventie zijn van mening dat deze richtlijn goed bruikbaar is, al wordt er in de praktijk wel van afgeweken en zijn er op bijvoorbeeld het punt van de validatie verbeteringen mogelijk.
De enquête, die is uitgezet onder leden van de VHIG, onderschrijft de bevindingen uit de gesprekken.
----
Tijdens dit onderzoek zijn verschillende methoden van dataverzameling toegepast. Deze aanpak vergroot de betrouwbaarheid van de uitkomsten: het functioneren van isolatiekamers is vanuit verschillende perspectieven verkend. Op basis van het onderzoek wordt een aantal aanbevelingen gedaan voor het vervolg. Deze berusten niet op duidelijk bewijs ter voorkoming van besmettingen, maar zijn gebaseerd op expert opinion en de richtlijnen in het buitenland.
----
Geconcludeerd kan worden dat de WIP-richtlijn “Bouw- en inrichtingseisen isolatie-afdeling Ventilatie van isolatiekamers” een goede basis vormt met betrekking tot het functioneren van isolatiekamers in ziekenhuizen. De richtlijn wordt door verschillende partijen in het veld herkend en erkend. In het veld is draagvlak aanwezig voor de verbetering van de richtlijn ten aanzien van onder andere de validatie, differentiatie van het veiligheidsniveau en ‘healing environment’-aspecten. Aanbevolen wordt om de WIP-richtlijn op bovenstaande punten aan te passen en de basis te laten zijn voor een door de NVZ, NFU en wetenschappelijke verenigingen van medici breed gedragen en geaccepteerde veldnorm.
Daarnaast wordt aanbevolen om een duidelijk validatie- en monitoringsprotocol op te stellen, waarin zowel de methodiek als de frequentie wordt aangegeven.
Tot slot wordt aanbevolen om bij nieuwbouw of renovatie geen schakelbare isolatiekamers meer toe te passen.
----
Op basis van bovenstaande aanbevelingen kan de IGZ een toetsings- en handhavingskader opstellen en hier duidelijk en eenduidig over communiceren.