Drie generaties Civitas. Stand van zaken verduurzaming mobiliteit in Europese steden

Het voorkomen van de negatieve bijeffecten van stedelijke mobiliteit, zoals een toename van de congestie en een vermindering van de leefbaarheid, is een grote uitdaging. Bovendien is de verwachting dat de stedelijke mobiliteit komende jaren in grote delen van Europa aanzienlijk zal groeien.

Daarom heeft de Europese Commissie een decennium geleden het CIVITAS initiatief opgezet. Een programma dat bestaat uit een omvangrijk aantal in EU steden geïmplementeerde innovatieve maatregelen op het gebied van duurzame stedelijke mobiliteit. Deze maatregelen zijn ingedeeld in acht verschillende thema’s:
(1) schone brandstoffen en voertuigen, (2) lopen en fietsen, (3) nieuwe vormen van autobezit- en gebruik, (4) mobiliteitsmanagement, (5) afsluiting van binnensteden, (6) openbaar vervoer, (7) stedelijk goederenvervoer en (8) informatiesystemen.

Het doel is om erachter te komen welke maatregelen het meeste effect hebben en bij kunnen dragen aan een cultuuromslag te bewerkstelligen in de richting van duurzame stedelijke mobiliteit.
Om dit te kunnen beoordelen worden de maatregelen gemonitord en geëvalueerd, middels een impact en een procesevaluatie.
Dit levert bij de impactevaluatie cijfermatige resultaten op voor een groot aantal indicatoren en bij de procesevaluatie inzicht in de ‘drivers en barriers’ bij de invoering van de maatregel.

Wanneer we de resultaten bekijken, zien we dat de ‘grootste successen’ doorgaans liggen in de maatregelen die beperkt van omvang zijn en relatief eenvoudig zijn te implementeren (voor wat betreft techniek en proces/besluitvorming). Bijvoorbeeld maatregelen op gebied van lopen en fietsen en mobiliteitsmanagement. Grote belangstelling gaat doorgaans uit naar maatregelen in het thema ‘schone brandstoffen en voertuigen’.

Voor Nederlandse begrippen zijn geen baanbrekende maatregelen met bijbehorende resultaten geïmplementeerd. Wellicht valt dit te verklaren door de relatieve voorsprong op de verschillende thema’s ten opzichte van andere Europese steden met in het bijzonder de steden uit het voormalig Oostblok en Zuid-Europese steden. De verwachting is dat volgende edities van CIVITAS wel voor Nederland interessantere resultaten opleveren. De evaluaties van CIVITAS PLUS en PLUS II zullen nauwkeuriger zijn. Daarnaast zullen de ervaringen en uitkomsten van de maatregelen met elektrische voertuigen ook in Nederland kunnen helpen bij een verdere introductie van elektrische mobiliteit.

Inmiddels zijn al bijna drie edities van CIVITAS afgerond. In dit paper willen de auteurs achtereenvolgens ingaan op de problematiek rondom stedelijke mobiliteit, de achtergronden van en de stand van zaken rondom het CIVITAS initiatief beschrijven, inzicht geven in de resultaten tot nu toe en ten slotte ingaan op wat Nederland en België aan CIVITAS kunnen hebben.