Gewoon gaaf : een onderzoek naar potiële effectiviteit van interventies ter bevordering van de mondgezondheid van de Nederlandse jeugd

Cariës is de meest voorkomende, irreversibele aandoening bij kinderen. Van de vijfjarige kinderen in Nederland had in 2005 ruim de helft cariëservaring. De omvang van het probleem en de gevolgen voor het kind en de maatschappelijke context die daaruit voortvloeien, vragen om investeringen in de preventie van cariës. Er bestaat geen overzicht van kwaliteit en potentiële effectiviteit van interventies in Nederland gericht op de preventie van cariës bij kinderen. Dit rapport beschrijft een onderzoek naar de potentiële effectiviteit van bestaande nationale interventies om de mondgezondheid van kinderen in Nederland te verbeteren. Er zijn 25 nationale interventies op het gebied van mondgezondheid van kinderen opgenomen in de interventiedatabase van RI VM Centrum Gezond Leven. Daarnaast bestaan er nog zes interventies met het doel de mondgezondheid van kinderen te verbeteren, die niet zijn aangemeld in de interventiedatabase van RIVM Centrum Gezond Leven. Er is gekeken of de interventies aan de volgende criteria voldeden: 1. De interventie werd uitgevoerd ten tijde van deze inventarisatie (1 maart 2012 tot en met 1 september 2012); 2. De interventie had als doel het bevorderen van de mondgezondheid van kinderen, het verminderen van cariës of het verminderen van een van de risicofactoren van cariës; 3. De interventie was beschreven in een projectplan, werkdocument, evaluatieplan of artikel. Tien interventies voldeden aan bovenstaande criteria. Deze zijn vervolgens beoordeeld aan de hand van taken die zijn afgeleid van Intervention Mapping. Intervention Mapping is een protocol, bestaand uit zes stappen, waarmee op planmatige wijze effectieve interventies voor gedragsverandering kunnen worden ontwikkeld. Dit protocol is toegepast om de interventies te beoordelen op potentiële effectiviteit. Vervolgens zijn voorstellen ter verbetering van de bestaande interventies geformuleerd. Uit de resultaten blijkt dat de interventies Met twee jaar naar de tandarts en Een gezond kindergebit veelbelovend zijn ten aanzien van het bevorderen van de mondgezondheid van kinderen in de leeftijd nul tot vijf jaar. Beide worden uitgevoerd in een consultatiebureausetting. Een veelbelovende interventie voor kinderen in de basisschoolleeftijd is Trammelant in Tandenland. Trammelant in Tandenland volgde alle stappen van het Intervention Mapping protocol. Daarnaast is de interventie Lees je tanden schoon voor kinderen van vier t/m zeven jaar goed beschreven. In het huidig onderzoek is gebleken dat enkele taken uit de stappen van het Intervention Mapping protocol bij de ontwikkeling van een aantal interventies niet zijn uitgevoerd. In de meerderheid van de interventies ontbreekt de theoretische onderbouwing van de determinanten die leiden tot de gewenste gedragsverandering, specifiek daarop afgestemde veranderingsdoelen en een theoretische methode die volgens literatuur of onderzoek effectief is om de betreffende determinanten te veranderen. Dit is overigens niet alleen nationaal een probleem, maar wordt ook internationaal gezien als probleem in de ontwikkeling van interventies gericht op mondgezondheid (Adair et al.,2012). Ook wat betreft implementatie en evaluatie van de interventies valt er nog veel te winnen. Er bestaan van een aantal interventies wel handleidingen voor uitvoerende organisaties, maar goed beschreven implementatieplannen met gedragsdoelen voor implementatie, adoptie en continuering van de interventie ontbreken vaak. Procesevaluatie is voor drie van de tien interventies uitgevoerd en van één interventie is de evaluatie nog niet afgerond . Van geen enkele interventie is tot nu toe een onderzoek naar het klinisch effect op cariës uitgevoerd. Van klassikaal fluoride spoelen zijn in de literatuur wel effectstudies gevonden met een positief effect op cariësvermindering bij kinderen in tandheelkundige risicogroepen. De vraag is of dit effect te generaliseren is naar de algemene populatie van kinderen in Nederland. Positief is dat in Nederland een aantal interventies wordt uitgevoerd voor kinderen van verschillende leeftijden, in verschillende settings en gericht op verschillende gedragingen gerelateerd aan mondgezondheid. Effectieve interventies kunnen de mondgezondheid van kinderen en daarmee de kwaliteit van leven verbeteren en de tandheelkundige curatieve kosten verlagen. Met behulp van de taken die zijn afgeleid van het Intervention Mapping protocol heeft dit onderzoek inzicht gegeven in welke de meest veelbelovende nationale interventies zijn en op welke punten er verbeterd kan worden. Van internationale interventies voor de jeugd is wel effectiviteit op mondgezondheid onderzocht. Echter, dit zijn andere interventies dan de interventies die op dit moment in Nederland worden uitgevoerd. Er is een sterke behoefte aan onderzoek naar het klinisch effect van de veelbelovende interventies in Nederland. Zonder effectevaluatie van klinische uitkomstmaten is het weinig zinvol om interventies op grote schaal aan te bieden en te implementeren. Het probleem is niet dat interventie-eigenaren geen effectiviteitonderzoek willen uitvoeren. De wil om effectiviteitonderzoek uit te voeren is er wel degelijk bij interventie-eigenaren, maar de middelen om dit te kunnen realiseren ontbreken vooralsnog.