Prospectief en translationeel onderzoek naar nieuwe uitzendinggerelateerde uitdagingen: zicht op Posttraumatische Stress Stoornis (PTSS) en blastgeïnduceerde mild Traumatic Brain Injury (mTBI)

Dit artikel beschrijft een onderzoek bij TNO naar neurobiologische processen in de hersenen die mogelijk ten grondslag liggen aan gedragsveranderingen ten gevolge van blootstelling aan ernstige stress. De vormen van stress waaraan proefdieren in experimentele proefopstellingen worden blootgesteld, zijn ‘translationeel’, hetgeen betekent dat ze persoonsspecifieke (lees militairspecifieke) stress simuleren, zoals chronische stressbelasting door wisselend slaaptekort, sociale isolatie door verwijdering uit de vaste groep en kans op blootstelling aan acute traumatische stress door onaangekondigde en onafwendbare elektrische prikkels op de huid. Blootstelling aan een IED wordt gesimuleerd in een zogenoemde ‘shocktube’, die de drukgolf/blast van een IED nabootst. De stress- en/of blastgerelateerde gedragveranderingen die op deze manier prospectief (in de tijd) in proefdiermodellen gemeten worden, komen in bepaalde mate overeen met de lichamelijke en psychische problemen van militairen na uitzending. Het betreft vaak vermoeidheid, concentratie- en geheugenklachten, angst, apathie, prikkelbaarheid, verhoogde schrikreacties en verandering van de pijngevoeligheid. Een dergelijke proefopstelling wordt momenteel opgezet bij TNO. Na blootstelling aan de eerdergenoemde stress, worden de tijdstippen vastgesteld waarop gedragsafwijkingen worden waargenomen. Op die tijdstippen wordt vervolgens onderzoek gedaan naar de onderliggende veranderingen in bepaalde hersendelen die betrokken zijn bij stressverwerking en trauma. Diverse neurotransmitters en stresshormonen in de hersenen zijn daarbij belangrijk gebleken, zoals cortisol, dopamine, serotonine en noradrenaline, die m.b.v. microdialyse in de hersenen en bloed gemeten worden. Naast hun belang voor leer- en geheugenfuncties zijn deze neurotransmitters ook betrokken bij de regulatie van emoties, stress, angst, depressie en slaap. Na blastblootstelling worden bovendien in het bloed enkele herseneiwitten gemeten, hetgeen kan duiden op schade aan neuronen en schade aan de bloed-hersenbarriére. Daarnaast worden alle stressoren door middel van een electro-encephalogram (slaap-EEG) en electrocardiogram (ECG) gemonitord. Omdat veranderingen in de hersenen vaak gepaard gaan met een onsteking (‘neuroinflammatie’), wordt dat aspect eveneens onderzocht. De verwachting is dat dergelijk preklinisch onderzoek gericht op het ophelderen van neurobiologische verschillen bij (chronische/acute) stressgerelateerde klachten en bij ‘mild Traumatic Brain Injury’ (mTBI) na blast-blootstelling, bijdraagt aan het kennisdomein van stress en trauma en dat dit het klinisch onderzoek alsook de differentiële diagnostiek bij militairen met klachten en problemen op deze gebieden kan aanscherpen.