Niches in beleid

Technologie wordt gezien als sleutel voor een duurzame ontwikkeling. Omdat in het
huidige economisch systeem de baten van milieu-investeringen door individuele
partijen beperkt terugvloeien naar de investeerder, is een milieugericht innovatiebeleid
nodig om deze technologie te realiseren. De maatschappij is immers primair de
winnaar. De vraag is hoe invulling kan worden gegeven aan een milieugericht
innovatiebeleid die innovaties voor een duurzame ontwikkeling stimuleert.
Het oplossen van de problemen rond duurzame ontwikkeling vraagt zowel
enkelvoudige, als systeeminnovaties. Het vraagt een drie lagen beleid:
• Generiek beleid
Deze beleidslaag heeft het doel het generiek versterken van het innovatieklimaat
rond duurzaamheid.
• Beleid voor systeeminnovaties
Centraal bij deze beleidslaag staat het samenbrengen van partijen om complexe,
multi-actor, multi-level innovatietrajecten te initiëren Afstemming en bundeling
van inspanningen voor de lange termijn is leidend.
• Beleid voor enkelvoudige innovaties
Het doel van dit beleid is het stimuleren van innovaties die bij individuele
organisaties en bedrijven kunnen worden uitgevoerd.
Bij de invulling van het beleidsinstrumentarium is het van belang om alle drie de
beleidslagen in te vullen. Bij het bepalen van een optimale beleidsmix blijken vier
dimensies belangrijk te zijn:
• Type innovatie, waarbij vanuit het perspectief van duurzaamheid onderscheid
gemaakt kan worden tussen: Systeeminnovaties, industriële ecologie, enkelvoudige
innovaties, end-off-pipe technologie en proces/product aanpassingen.
• Het innovatietraject, te verdelen in kennisgeneratie, inventie, ontwikkeling,
fabricage, communicatie en adoptie.
• De belemmeringen, waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen belemmeringen
rond de markt (non-marktconform), te hoge risico’s en initiële belemmeringen.
• De doelgroepen: kennisinstellingen, grote ondernemingen, het MKB, intermediaire
organisaties, maatschappelijke organisaties en overheden.
Bij het invullen van de beleidsmix moet gezorgd worden dat het instrumentarium
aansluit bij het type innovatie. Daarnaast vereist een efficiënt en effectief beleid dat alle
belemmeringen die relevant zijn voor elke schakels van het innovatietraject gedekt
worden en de doelgroepen ondersteund worden die een prominente rol spelen bij de
innovatie.
Voor drie relevante beleidsnota’s is bekeken wat voor type innovaties nodig zijn.
Vervolgens is geanalyseerd of acht geselecteerde milieugerichte instrumenten deze
beleidsvraag dekken.
Het onderzoek laat een beeld zien van een versnipperde, fragmentarische inzet van
beleidsinstrumenten. Een systematische aanpak ontbreekt, wat naar de mening van de
onderzoeker leidt tot verspilling van overheidsfinanciën. Sommige aandachtsgebieden
worden geheel niet gedekt, andere door meerdere instrumenten.