Veldnorm voor afzonderings- en separeervoorzieningen in de Gehandicaptenzorg. (Eisen, aandachtspunten en voorbeelden voor de bouw)

Veldnorm voor afzonderings- en separeervoorzieningen in de Gehandicaptenzorg. (Eisen, aandachtspunten en voorbeelden voor de bouw)

Keuning, F.M.
van der Schaaf, P.S.
van Heumen, S.P.M.
Klein, A.W.
van der Aalst, H.J.M.

2013

In april 2010 heeft de Inspectie voor de Gezondheidszorg Care (IGZ) samen met organisaties van zorgaanbieders en cliëntenvertegenwoordigers een voorlopige norm vastgesteld voor de bouw en inrichting van afzonderings- en separeer-voorzieningen. Het betreft de voormalige “Bouwmaatstaven voor nieuwbouw van afzonderings- en separeervoorzieningen” uit 2003 van het vroegere College bouw zorginstellingen (Bouwcollege). Sinds 2003 hebben zich technische ontwikkelingen voorgedaan, maar zijn ook nieuwe inzichten gegroeid over afzonderen en separeren, waardoor het noodzakelijk is deze eisen te actualiseren. De geactualiseerde norm dient ter vervanging van de genoemde bouwmaatstaven en heeft een andere opzet gekregen. Naast de eisen zijn er voorbeelden opgenomen hoe aan deze eisen kan worden voldaan waarbij er ook aandacht is voor humanisering van het verblijf in deze ruimten. ---- De actualisatie vindt plaats op verzoek van de IGZ. De IGZ heeft het opdracht-geverschap gedelegeerd aan de VGN en nadrukkelijk verzocht om ook de cliëntenorganisaties bij de actualisatie te betrekken. TNO vervult voor de VGN een ondersteunende rol. ---- In de norm wordt nadrukkelijk niet ingegaan op de (on)wenselijkheid van afzonderen of separeren of het kunnen beschikken over ruimten daarvoor. De norm is opgesteld vanuit de gedachte, als tot afzonderen of separeren is besloten waaraan moeten deze ruimten dan minimaal voldoen voor een veilig en humaan gebruik. De norm beperkt zich daarom tot het formuleren van de bouwkundige en de installatietechnische eisen. De geactualiseerde norm kan door instellingen worden gebruikt bij afwegingen voor en als leidraad bij de bouw van afzonderings- en separeerruimten en moet voor de IGZ bruikbaar zijn om er een toezichtsnorm van af te leiden. De nieuwe norm geldt zowel voor nieuwe als bestaande afzonderings- en separeervoorzieningen. Indien bestaande voorzieningen niet aan de nieuwe eisen voldoen, wordt zorgaanbieders in redelijkheid verzocht hier zo goed mogelijk aan te voldoen, mits naar het oordeel van de IGZ een veilige situatie aanwezig is. ---- In juli 2011 hebben de eerste besprekingen tussen de IGZ, de VGN en TNO plaatsgevonden over de afbakening, rolverdeling en te volgen werkprocedure. Het proces van actualisatie is begeleid door een klankbordgroep waarin met name vertegenwoordigers van zorgaanbieders en cliëntenorganisaties zitting hadden. In de klankbordgroep is het resultaat van iedere stap in het proces besproken. ---- Onder zorgaanbieders is een inventarisatie uitgevoerd van problemen en aandachtspunten bij de vormgeving van afzonderings- en separeervoorzieningen. Gelijktijdig zijn de bestaande eisen geïnventariseerd en geanalyseerd. Een voorstel voor het laten vervallen, het aanscherpen of het opnemen van nieuwe eisen is in de klankbordgroep en in afzonderlijke bijeenkomsten met zorgaanbieders en met cliëntenorganisaties besproken. Daarbij is met name aandacht besteed aan het humaniseren van het verblijf in deze ruimten. Vervolgens is een aantal instellingen bezocht om de eisen te toetsen aan de visie en de praktijk. ---- Het resultaat van de actualisatie bestaat uit een beschrijving van de huidige en (mogelijk) toekomstige wettelijke en zorginhoudelijke context waarbinnen vrijheidsbeperking kan worden toegepast. Daarna is een overzicht opgenomen met de belangrijkste eisen uit Bouwbesluit 2012 en Arbowetgeving met aansluitend de extra eisen voor afzonderings- en separeervoorzieningen (de feitelijke “Veldnorm”). In twee bijlagen bij dit rapport zijn de aanvullende eisen beknopt en overzichtelijk weergegeven en in het rapport zelf is een toelichting hierop gegeven. Tenslotte zijn in bijlage G bij dit rapport met teksten, tabellen, fragmenten van tekeningen en illustraties, voorbeelden gegeven van de manier waarop aan deze eisen kan worden voldaan en een humanere verblijfsomgeving kan worden gerealiseerd. ---- Voor vrijheidsbeperkende maatregelen is op dit moment nog de wet Bopz van toepassing. Het voornemen is deze wet te vervangen door de nieuwe wet “Wet Zorg en Dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten” (Zorg en Dwang), waarin onvrijwillige zorg niet is toegestaan tenzij door de zorgaanbieder bewust een aantal afwegingen is gemaakt en aan een aantal voorwaarden is voldaan. Er is een toenemend bewustzijn onder zorgaanbieders dat vrijheidsbeperking en vooral afzonderen en separeren door cliënten en personeel veelal als ingrijpend en traumatiserend wordt ervaren. Zorgaanbieders willen deze maatregelen daarom sterk terugdringen en tot een minimum beperken en de negatieve effecten daarvan voor cliënt en personeel reduceren. Dat laatste is een belangrijk uitgangspunt geweest bij het opstellen van de nieuwe eisen en de selectie van de voorbeelden. Onderzocht is wat de minimale eisen moeten zijn die aan de ruimten moeten worden gesteld vanuit veiligheidsoogpunt en welke aanvullende eisen nodig zijn om de cliënt met name (enige) regie te laten behouden op de (beleving van de) omgeving waarin hij gedwongen verblijft. Ondanks een zorgvuldige en kritische afweging, resteert toch een flink aantal aanvullende eisen en aandachtspunten voor het ontwerp en de uitvoering.

BSS - Behavioural and Societal Sciences
Organisation
Healthy Living
Health
DCHA - Dutch Centre for Health Assets

http://resolver.tudelft.nl/uuid:511d130a-1e28-4ef5-a075-385bba4aded0

470099

TNO 2013 R10089

TNO, Soesterberg

report