Integrale ketensturing: Toepassing op de vreemdelingenketen

Integrale ketensturing: Toepassing op de vreemdelingenketen

van der Kleij, R.
van den Brink, P.E.

2017

Een keten kan worden omschreven als een samenwerkingsverband van een aantal autonome maar onderling afhankelijke actoren rond een ketenprobleem gericht op een gezamenlijk doel. Een ketenprobleem in het veiligheidsdomein is veelal een maatschappelijk probleem dat alleen door meerdere partijen samen kan worden opgelost. Het project Integrale ketensturing binnen het TNO Vraaggestuurd programma Veilige Maatschappij heeft als doel om kennis op te doen over ketensturing. De vreemdelingenketen is gekozen als casus voor een onderzoek naar ketensturing. Een keten van uitvoeringsorganisaties werkzaam op het (publieke) vreemdelingenterrein vormt de vreemdelingenketen. De reden voor de keuze van de vreemdelingenketen is dat hier, als gevolg van de verhoogde instroom van asielzoekers en nareizigers in 2015, de noodzaak voor andere besturing van activiteiten zeer expliciet naar voren is gekomen. Op basis van literatuurstudie is kennis opgedaan over ketensturing en de vreemdelingenketen. Ook zijn interviews gehouden met beleidsmedewerkers uit de keten. Uit de literatuurstudie volgt dat er 13 maatregelen zijn voor ketensturing. De maatregelen zijn te categoriseren volgens een klassiek en een gedragsmatig besturingsperspectief. Het klassieke perspectief biedt een mechanistische benadering van ketensturing. Het gedragsmatig perspectief biedt een mensgerichte en relationele kijk op ketensturing. Ten opzichte van de klassieke benadering is het gedragsmatig perspectief minder normatief of voorschrijvend. Het gedragsmatig perspectief legt de nadruk op het feit dat organisaties groepen van mensen zijn. In de vreemdelingenketen worden verschillende sturingsmaatregelen toegepast, passend bij beide perspectieven. Een voorbeeld van een sturingsmaatregel die past binnen het klassieke perspectief is standaardisatie door procedures (regels). Hierbinnen vallen maatregelen als de ontwikkeling van ketenjaarplannen en draaiboeken, zoals het Draaiboek Hoge Instroom Asielzoekers. Een voorbeeld van een sturingsmaatregel die past binnen het gedragsmatig perspectief is het gebruik van stuurgroepen, ofwel permanente overleggen. Praktijkvoorbeelden van stuurgroepen zijn de deelberaden, het 'MT vreemdelingenzaken', het overleg vreemdelingenzaken 'kleine keten', het Topberaad en de regietafels. De opgedane kennis is gevat in een waaier voor ketenbesturing. De waaier toont overzichtelijk verschillende sturingsmaatregelen, condities voor succesvolle inzet en voorbeelden van deze instrumenten uit de praktijk van de vreemdelingenketen. De waaier is gebruikt als instrument in twee workshops ter verhoging van het bewustzijn van deelnemers over noodzaak, nut en mogelijkheden van ketenbesturing. Eén workshop is uitgevoerd met medewerkers van het directoraat-generaal Vreemdelingenzaken van het ministerie van Veiligheid en Justitie. De andere workshop met leden van de leerkring ketensamenwerking: een interdepartementaal kennisuitwisselings-platform. Op basis van de kennisopbouw doet deze studie aanbevelingen voor verbetering van ketensturing. Uit de interviews komt een beeld naar voren dat er behoefte is aan meer zelfsturing in de keten. Zelfsturing verwijst naar spontane sturing door betrokken organisaties. De overheid zou condities kunnen scheppen die zelfsturing in de keten bevorderen, zoals het beschikbaar stellen van voorzieningen ten dienste van initiatieven van andere partijen. Een andere kans ligt in het optimaliseren van de condities waaronder sturingsmaatregelen worden toegepast. Het succesvol inzetten van een maatregel vereist kennis van de onderliggende condities. Wanneer werkt welke maatregel het beste? Uit de interviews en de workshops blijkt dat er behoefte is aan kennis van deze condities. Nadere kennisopbouw over condities om specifieke vormen van sturing te optimaliseren is gewenst. Nog een kans voor verbetering in besturing is het optimaliseren van de mix van maatregelen gegeven de specifieke toepassingssituatie. Uit de literatuurstudie komt een beeld naar voren dat ketens een mix van maatregelen nodig hebben in hun streven naar een optimale besturing en coördinatie van werkzaamheden. Specifieke situaties vereisen een eigen mix van maatregelen ten behoeve van optimale besturing. Coördinatie tussen partijen uit het maatschappelijk middenveld vergt een andere mix van maatregelen dan afstemmen met partijen binnen de eigen organisatie. Wat een optimale mix is voor elke situatie is niet onderzocht in deze studie. Dit blijft een vraag voor de toekomst.

Human & Operational Modelling
HOI - Human Behaviour & Organisational Innovations NO - Networked Organisations
ELSS - Earth, Life and Social Sciences
Work and Employment
Healthy Living

http://resolver.tudelft.nl/uuid:0f7bd5c1-3aee-4361-bc01-b3076252582f

781197

TNO 2016 R11624

TNO, Soesterberg

report